ویراستار فردی است که وظیفه بازخوانی و ویرایش متن را بر عهده دارد. این فرد در هنگام ویرایش متن وظایف مختلفی را انجام می‌دهد که از جمله آن‌ها می‌توان به اصلاح اشتباهات نگارشی، املایی، بهبود ساختار جملات، استفاده از واژگان درست برای بهبود خوانایی و اصلاح پاراگراف‌ها اشاره کرد. هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند مدعی این باشد که متنش به هیچ ویرایشی نیاز ندارد. اشتباهات هر نوشته با توجه به تبحر نویسنده می‌تواند کم یا زیاد باشد؛ در این میان این ویراستار است که با خواندن دقیق متن، تغییراتی را بر روی آن اعمال می‌کند تا خواننده در درک متن با مشکل مواجه نشود. به جرئت می‌توان گفت قبل از انتشار هر متنی باید ویراستاری بر روی آن انجام بگیرید. ویراستار کیست و چه وظایفی بر عهده دارد؟ ویراستاری چه فرایندی دارد؟ و مهارت‌های ویراستار شامل چه مواردی می‌شود؟ از جمله سوالاتی است که در این نوشته به آن‌ها پاسخ خواهیم داد.
ویراستار به چه کسی گفته می‌شود و چه وظایفی دارد؟
در تعریف ویراستار کیست می‌توان گفت ویراستار یک نقش مهم در تیم تولید محتوا است که متن را بررسی کرده و اطمینان حاصل می‌کند از قوانین و دستورالعمل‌ها پیروی می‌کند. در ساده‌ترین حالت وظایف ویراستار شامل مواردی همچون اصلاح املا، دستور زبان و علائم نگارشی می‌شود. هر متن قبل از انتشار نیاز به بازخوانی و اصلاح دارد؛ فرقی نمی‌کند متن یک کتاب باشد یا یک مقاله علمی یا محتوایی که قرار است در سایت منتشر شود. در کنار این موارد ویراستار کمک می‌کند تا متن بیشترین تاثیرگذاری را بر روی مخاطب داشته باشد.
ویراستاری یک کار تخصصی است و باید آن را به افراد حرفه‌ای واگذار کنید؛ چرا که ویراستار تازه‌کار امکان دارد تغییراتی را در متن به وجود آورد که آسیب زیادی به معنا و مفهوم متن وارد کند. در نهایت هزینه و زمانی که برای تولید محتوا صرف کرده‌اید از بین برود. معمولا ویراستاران تازه‌کار مدتی را در کنار افراد حرفه‌ای می‌گذرانند تا تخصص بالایی پیدا کنند.
ویراستار وظایف مختلفی را بر عهده دارد که عبارتند از:
1. ویرایش متن
اصلی‌ترین وظیفه ویراستار، ویرایش متن است. ویرایش موارد متعددی را شامل می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به بررسی غلط‌های املایی، غلط‌های تایپی، حل مشکلات نیم‌فاصله، پاراگراف‌بندی صحیح و بررسی نشانه‌های نگارشی اشاره کرد. همچنین یکدست کردن لحن محتوا و همسو کردن آن با لحن برند نیز جزو وظایف این فرد به شمار می‌رود. برای ویرایش لحن محتوا و یکدست کردن آن باید ویراستار و نویسنده باهم همکاری کنند؛ چرا که امکان دارد نویسنده با لحن خاصی محتوا را نوشته باشد که تغییر آن باعث صدمه به محتوا شود.
2. بررسی کیفیت محتوا
وظیفه بعدی که ویراستار بر عهده دارد بررسی کیفیت محتوا است. در بررسی کیفیت محتوا مواردی متعددی زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آیا محتوای نوشته شده با پرسونای مخاطب هماهنگی دارد؟
- تا چه میزان به نیازهای مخاطب پاسخ داده است؟
- آیا تیترهای استفاده شده در متن برای مخاطب جذاب و مفید هستند؟
- آیا نسخه کپی از محتوا در سایر سایت‌ها وجود دارد؟
- آیا در محتوا از تصاویر و ویدیوهای جذاب استفاده شده است؟
- آیا حجم مقاله مناسب است؟
- محتوا تا اندازه قابلیت اشتراک‌گذاری دارد؟
3. بررسی صحت محتوا
هر کدام از محتواهایی که تولید می‌شوند دارای هدف خاصی هستند. ویراستار در هنگام مطالعه متن باید اطمینان حاصل کند که هر یک از پاراگراف‌ها و عنوان‌ها در راستای این هدف قرار دارند. همچنین ویراستار باید صحت اطلاعات ارائه شده در متن را نیز بررسی کند. برای مثال اگر نویسنده از آمار و ارقام خاصی در نوشته استفاده کرده، لازم است ویراستار نیز آن‌ها را تایید کند.
در این مرحله از ویراستاری شاید نیاز باشد ویراستار با سایر افراد تیم همکاری کند. فرض کنید در مورد «آموزش طراحی سه بعدی» یک محتوا نوشته شده است. از آنجایی که ویراستار با مسائل فنی مربوط به طراحی سه بعدی آشنا نیست حتما باید با فردی که تخصص کافی در رابطه دارد مشورت کند؛ این کار کمک می‌کند تا همه بخش‌های محتوا صحیح باشند و اطلاعات مفیدی را در اختیار کاربران قرار دهند.
4. بررسی سئو محتوا
افرادی که به‌عنوان ویراستار کتاب، مقاله یا پایان‌نامه فعالیت می‌کنند با بحث سئو هیچ برخوردی نخواهند داشت؛ اما اگر در حوزه ویراستاری محتواهای سایت فعالیت می‌کنید باید با سئو محتوا نیز آشنا باشید. یکی از کارهایی که ویراستاران محتوا باید انجام دهند بررسی سئو محتوا و اطمینان از به‌کارگیری صحیح کلمات کلیدی است. کلمات کلیدی که در متن به کار برده می‌شوند هم از لحاظ تعداد و هم از لحاظ محل قرارگیری باید مورد بررسی قرار بگیرند. اگر در یک محتوا بیش از حد مجاز کلمات کلیدی وجود داشته باشد، احتمال دارد محتوا به جایگاه خود در نتایج جستجو دست پیدا نکند.
به‌عنوان یک ویراستار محتوا باید با سئو و اصول مربوط به آن آشنا باشید؛ البته به بخش‌هایی از سئو نیاز دارید که به محتوا مربوط می‌شود. اینکه ویراستار وظیفه بررسی سئو محتوا را بر عهده دارد یا فرد دیگری این کار را انجام می‌دهد بستگی به تیم دارد؛ اما اگر به این مهارت مسلط باشید فرصت‌های شغلی زیادی را به دست خواهید آورد.
ویراستاران به نویسندگان کمک می‌کنند تا محتوا را ارتقا داده و با تغییر، حذف یا اضافه، محتوایی جامع و هدفمند به وجود آورند.
ویراستاری چیست؟
ویراستاری فرایندی است که طی آن متن نوشته‌شده به شکل بهینه درمی‌آید تا برای خوانندگان قابل فهم باشد. هر متنی که نوشته می‌شود قبل از انتشار باید عملیات ویراستاری بر روی آن انجام بگیرد. در واقع همه متون نوشته شده همیشه دارای یک سری مشکلات هستند؛ برخی از آن‌ها در چهارچوب منطقی و برخی دیگر در رساندن مفهوم مشکل دارند.
بهتر است بدانید ویراستاری برای کتاب، مقاله، پایان‌نامه و سایر متن‌ها متفاوت از یکدیگر است. برای مثال هنگامی که قصد ویرایش مقاله علمی را داشته باشید باید تمام استانداردها را رعایت کنید تا داوران مقاله‌تان را بپذیرند. ویراستاری کتاب هم مراحل مخصوص به خود را دارد. در واقع هر ناشر شیوه‌نامه مخصوص به خود را برای ویرایش تدوین می‌کند و باید ویراستاران از آن پیروی کنند. همچنین فرهنگستان هم اصول و قواعد ویرایش کتاب را در اختیار فعالان این حوزه قرار می‌دهد تا با مراحل ویراستاری آشنایی کاملی داشته باشند.
آشنایی با فرایند ویراستاری
ویراستاری متن با توجه به میزان خطاهای آن مراحل مختلفی را طی می‌کند. اگر یک متن تمیز، روان و با کمترین اشتباه نوشته شده باشد مدت زمان کمتری را برای ویرایش نیاز خواهد داشت. بسیاری از نویسندگان برای اینکه مدت زمان ویرایش و هزینه‌های آن را به حداقل برسانند قبل از تحویل متن به ویراستار ابتدا خودشان آن را اصلاح می‌کنند.در مورد گام‌ها و فرایندهایی که برای ویراستاری باید طی کنید، در مقاله چگونه محتوا را ویراستاری کنیم صحبت کرده‌ایم و قدم‌های کلی آن عبارتند از:
1. از متن فاصله بگیرید!
اگر خودتان می‌خواهید نوشته‌هایتان را ویرایش کنید در اولین مرحله باید کمی از متن فاصله بگیرید. زمانی که بلافاصله بعد از اتمام متن شروع به ویرایش آن می‌کنید احتمال دارد برخی از اشکالات را متوجه نشوید؛ به همین منظور بهتر است مدتی به انجام کارهای دیگر مشغول شوید و اصلاً به متن فکر نکنید. بعد از گذشت مدتی می‌توانید به سراغ متن آمده و ویرایش آن را آغاز کنید.
2. متن را به طور کامل بخوانید
کار بعدی که ویراستار باید انجام دهد خواندن کامل متن است. فرقی نمی‌کند قصد ویراستاری کتاب را دارید یا مقاله علمی یا یک محتوا؛ خواندن کلی متن دید دقیق‌تری از متن به شما می‌دهید و می‌دانید متن از کجا شروع و در کجا پایان یافته است.
3. بازبینی متن
در قدم بعدی لازم است متن را با دقت بیشتری مطالعه کرده و اشکالات آن را مشخص کنید. به طور مثال اگر قسمتی از متن با سایر بخش‌ها همخوانی ندارد آن را علامت‌گذاری کنید تا برای اصلاح آماده شود.
4. بررسی ساختار متن
کتاب، مقاله علمی، محتوای سایت و پایان‌نامه هر کدام ساختار مخصوص به خود را دارند و از سبک و سیاق خاصی پیروی می‌کنند. اگر ویراستار ساختار را در متن پیاده نکند احتمال دارد متن از طرف ناشر، داوران و سایر افراد رد شود.
5. ویرایش جملات و پاراگراف‌ها
کار مهم دیگری که در ویراستاری انجام می‌شود، ویرایش جملات و پاراگراف‌ها است. در این مرحله ویراستار باید لحن جملات، زمان افعال و سایر موارد را با یکدیگر متناسب کند. همچنین لازم است جملات گیج‌کننده، دوپهلو، گنگ و خیلی طولانی را به جملات ساده تبدیل کند. جملاتی هم که هیچ فایده‌ای ندارند باید از متن حذف شوند. پاراگراف‌ها هم باید به گونه‌ای تنظیم شوند تا مفهوم متن به طور کامل به مخاطب انتقال پیدا کند.
6. بررسی اشتباهات املایی و نگارشی
اگر متن نوشته‌شده دارای اشکالات فاحش املایی یا نگارشی باشد، محتوا ارزش خود را پیش مخاطب از دست خواهد داد؛ به همین دلیل ویراستار باید دقت بیشتری به خرج دهد و همه اشکالات را برطرف کند. برای افزایش سرعت می‌توان از نرم‌افزارهای ویرایش متن استفاده کرد. دقت داشته باشید بررسی اشتباهات نگارشی نیاز به تخصص بالایی دارد و باید توسط افراد حرفه‌ای انجام شود.
7. مطالعه نهایی
بعد از اینکه همه مراحل بالا را انجام دادید و متن را از جهت‌های مختلف بررسی کردید نوبت به مطالعه نهایی می‌رسد. در این مرحله نتیجه کار را مشاهده کرده و مطمئن می‌شوید که همه موارد را اصلاح کرده‌اید.
برای اینکه از نبود اشکالات اطمینان حاصل کنید توصیه می‌کنیم از دیگران بخواهید متن را مطالعه کنند؛ گاهی مواقع خطاهایی در متن وجود دارد که خودتان متوجه آن‌ها نمی‌شوید.
مزایای ویراستاری چیست و چرا باید متن را ویرایش کرد؟
هدف اصلی از ویرایش متن این است که محتوا را برای کاربران قابل درک کنیم. با اینکه فرایند ویراستاری کاری زمان‌بر است؛ اما می‌تواند یک متن گنگ و گیج‌کننده را به متنی با خوانایی بالا تبدیل کند. یک ویرایشگر محتوای خوب با شناسایی صحیح نیازهای کاربران و پرسونای مخاطب، در محتوا تغییراتی را ایجاد می‌کند تا مجموعه را به هدف مورد نظر برساند.
نکته مهم: دقت داشته باشید برای اینکه ویرایش محتوا با دقت بالایی انجام شود باید توسط فرد دیگری به جز نویسنده انجام شود؛ چرا که نویسنده احتمال دارد اشتباهات خود را متوجه نشود.
آشنایی با انواع ویراستاری
بعد از اینکه دانستید ویراستار کیست و چه مهارت‌هایی دارد در این بخش از محتوا قصد داریم به معرفی انواع ویرایش بپردازیم. در حالت کلی انواع ویراستاری به سه دسته فنی، ادبی و محتوایی تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
1. ویراستاری فنی (صوری)
ویراستاری فنی به ویرایشی گفته می‌شود که در آن با ظاهر متن کار می‌کنند و به عمق و معنای جملات کاری ندارند. برخی از تغییراتی که در ویرایش فنی انجام می‌دهند می‌توان به نشانه‌گذاری، پاراگراف‌بندی، شماره‌گذاری صفحات، ویرایش جدول‌ها، نمودارها و رعایت نیم‌فاصله‌ها اشاره کرد. ویراستار فنی متن را به طور کامل خوانده و جاهایی که نیاز به رعایت فاصله، نیم‌فاصله یا سایر موارد هست را تنظیم می‌کند؛ به‌عنوان مثال نقطه یا ویرگول باید به کلمه قبل از خود چسبیده و با کلمه بعد از خود فاصله داشته باشند.
2. ویراستاری ادبی (ویرایش زبانی)
بر خلاف ویراستاری فنی که در آن فقط ظاهر متن و علائم آن اهمیت داشت، در ویرایش ادبی ویراستار عمق متن را بررسی می‌کند. برخی از نکاتی که ویراستار فنی باید رعایت کند عبارتند از:
- رفع خطاهای دستوری و ساختاری
- ساده کردن جمله‌ها
- کوتاه کردن جملات طولانی
- بررسی واژه‌ها و جایگزین کردن آن‌ها با واژه‌های زبان مبدا
- بهبود جمله‌بندی‌ها
- رفع ابهام متن
3. ویرایش محتوایی یا تخصصی
یکی دیگر از سطوح ویرایش که گاهی مواقع انجام می‌گیرد ویرایش تخصصی است. این نوع ویرایش معمولا به دست افراد متخصص در یک رشته انجام می‌گیرد. از جمله کارهایی که در ویرایش محتوایی انجام می‌گیرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- جابه‌جایی و تنظیم متن برای انسجام و یکدستی محتوا
- کاهش یا حذف مطالب غیرضروری، تکراری، ضعیف و غیرمستند
- تصحیح مطالب متناقض و غیرعلمی
- افزایش نکات فراموش شده به متن
با توجه به سطح ویراستاری، شرکت و تیمی که در آن فعالیت می‌کنید امکان دارد برای هر کدام از این ویراستاری‌ها یک نفر به صورت جداگانه در نظر گرفته شود؛ این احتمال هم هست که یک نفر همه این ویرایش‌ها را بر عهده بگیرد.
شغل ویراستاری برای چه کسانی مناسب است؟
ویراستاری نیز مانند همه مشاغل دنیا نیاز به یک سری مهارت‌ها دارد؛ مهارت‌هایی همچون آشنایی با اصول نگارش و داشتن ارتباطات قوی. در کنار این موارد روحیه افراد نیز باید با این کار سازگار بوده و به ویراستاری علاقه داشته باشند. نبود هر یک از این موارد می‌تواند مسیر را برای افراد سخت کند. برای موفقیت در شغل ویراستاری و تبدیل شدن به یک ویراستار حرفه‌ای باید موارد مختلفی را در نظر بگیرید که در ادامه آن‌ها را توضیح داده‌ایم:
1. علاقه به خواندن و مطالعه
از آنجایی که ویراستاران بیشترین زمان خود را به مطالعه اختصاص می‌دهند باید علاقه زیادی به خواندن داشته باشند.
2. علاقه به نویسندگی
برای موفقیت در شغل ویراستاری باید با نویسندگی و مهارت‌های آن آشنا باشید؛ چرا که در حین ویرایش محتوا باید بخش‌هایی از آن را بازنویسی کنید.
3. آشنایی با دستور زبان
ویراستار باید اطمینان حاصل کند که همه مطالب نوشته شده از علائم نگارشی صحیح برخوردار هستند و دستور زبان در آن‌ها رعایت شده است؛ به همین دلیل داشتن دانش عمیق در حوزه ویرایش از مهمترین مهارت‌های ویراستار به شمار می‌رود.
4. ارتباط قوی
ویراستاران معمولا با نویسندگان و سایر اعضای تیم ارتباط نزدیکی دارند؛ به همین دلیل باید از مهارت‌های ارتباطی خوبی برخوردار باشند تا همکاری به بهترین شکل ممکن انجام شود. این فرد باید بتوانید نظرات خود را به مترجم، نویسنده و سایر اعضا انتقال داده و در صورت نیاز از نظرات خود دفاع کند.
5. خلاقیت و کنجکاوی
یکی از مهمترین تفاوت‌هایی که بین نویسنده و ویراستار وجود دارد این است که ویراستار باید دانشی فراتر از محتوا داشته باشد؛ چرا که وظیفه این شخص جایگزین کلمات با یکدیگر است به‌گونه‌ای که محتوای حال حاضر را به یک اثر منحصر به فرد تبدیل کند. در همین راستا باید ذهن خود را برای دریافت ایده‌ها و اطلاعات جدید باز کند.
در نهایت می‌توان گفت برای تبدیل شدن به ویراستار خوب باید به این کار علاقه زیادی داشته باشید. این شغل نیز مانند سایر شغل‌ها سختی‌ها و چالش‌های مخصوص به خود را دارد و نداشتن علاقه ادامه مسیر را سخت و طاقت‌فرسا می‌کند.
ویراستار تا چه اندازه می‌تواند متن را تغییر دهد؟
در حالت کلی ویراستار با اعمال تغییرات نگارشی، تغییر جمله‌بندی و تغییراتی دیگری که در بالا توضیح دادیم به خوانایی متن کمک می‌کند؛ اما در صورتی که ویراستار قصد اعمال تغییرات کلی در متن و حذف بخش‌هایی از آن را داشته باشد باید با اجازه نویسنده انجام بگیرد. ایجاد تغییر در بدنه محتوا ممکن است باعث آسیب به متن شود.
درآمد ویراستار چقدر است؟
میزان درآمد شغل ویراستاری به عوامل مختلفی از جمله میزان تخصص، تجربه و وظایفی که بر عهده دارد وابسته است. علاوه بر این محل کار نیز نقش بسیار مهمی در میزان درآمد این افراد دارد؛ بنابراین نمی‌توان مبلغ دقیقی را برای این شغل تعیین کرد. در حالت کلی هر چقدر مهارت‌های خود را افزایش دهید و با دقت زیادی کار کنید درآمدهای بالایی خواهید داشت.
بهتر است بدانید نیاز به شغل ویراستاری در حال افزایش است و اگر به این کار علاقه دارید از همین الان یادگیری را شروع کنید.
جمع‌بندی
ویراستار کیست سوالی است که بسیاری از افراد با آن مواجه هستند. در این نوشته سعی کردیم شغل ویراستاری را معرفی کرده و وظایفی که ویراستار بر عهده دارد را بررسی کنیم. از آنجایی که این شغل جنبه‌های مختلفی از متن را مورد بررسی قرار می‌دهد، مهارت‌های ویراستار طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود؛ بنابراین افرادی که قصد ورود به این شغل را دارند باید به مطالعه، جستجو در منابع مختلف، دستور زبان و نویسندگی علاقه زیادی داشته باشند.
در تیم‌های تولید محتوا و هر جایی که با متن کار دارند وجود یک ویراستار لازم و ضروری است. بدون وجود این فرد تولید محتوای باکیفیت با مشکلات زیادی مواجه می‌شود.
خوشحال می‌شویم تجربیات و نظرات خود را در رابطه با ویراستاری با ما در میان بگذارید. هر نظری که منتشر می‌کنید باعث افزایش سطح کیفیت محتواها در دنیای وب فارسی می‌شود.
